Als men mij vraagt waar ik mijn laatste adem wil uitblazen dan is mijn antwoord altijd ‘thuis’. Sinds kort vraag ik mij echter af hoe reëel deze wens is. Mijn kinderen wonen een eind weg (Antwerpen, Groningen, Rotterdam). Rotterdam is natuurlijk niet zo ver van Den Haag dus misschien wel te doen. Maar hoe vaak kan men die afstand overbruggen zonder in de file te staan? Bovendien zijn de ouders van mijn kleinzoons druk met hun werk en dat naast de dagelijkse hectiek van de opvoeding van de jongens. Het is niet realistisch om van hen te verwachten dat zij mijn mantelzorgers worden. De veronderstelling dat mijn oudste uit Groningen of mijn jongste die in Antwerpen woont, mij komen verzorgen, is ronduit belachelijk. En de buren dan? Immers de huidige participatiemaatschappij verwacht veel van de buren. Op z’n tijd een praatje maken is prima. Maar verwachten dat ze mij komen verzorgen in mijn ziekbed? Sorry, daar moet ik echt niet aan denken.

Mijn echtgenoot dan? Vandaag kan hij dat wel, hij is nog jong van lijf en leden maar hoe zit dat over tien, twintig jaar? Dan maar zorg inhuren? Dat is een denkbaar alternatief maar hoeveel gaat dat kosten en hoe lang kunnen wij die financiële last dragen? Kortom, mijn laatste adem uitblazen in een hospice, is sinds kort ook voor mij een reëel alternatief.

Recent kwam deze mogelijkheid niet eens bij mij op. Het was na een eerste interview met een Turkse dame (74 jaar oud) dat deze realiteit mij onder ogen kwam. Het was een taboedoorbrekend gesprek. Nadat ik haar zorgwensen voor haar laatste levensdagen bespreekbaar had gemaakt, stelde zij mij de wedervraag: ‘en waar wil jij sterven?’

Deze vrouw bleek duidelijk al nagedacht te hebben over haar laatste zorgwensen. Tegen al haar tradities in, wilde ze in een ‘verzorgingshotel’ sterven. Ze wilde niemand tot last zijn, vooral niet haar kinderen. Alle respect voor de realiteitszin van deze liefdevolle moeder. Tot het laatst toe het welbevinden van haar kinderen in het vizier houdend.

De term ‘verzorgingshotel’ intrigeerde mij. Bedoelde ze nu een verzorgingstehuis, een respijthotel of een bijna-thuis-huis c.q. hospice. Een respijthotel is bedoeld voor mensen die kortstondige zorg nodig hebben na een ziekenhuisbehandeling of om de mantelzorg even te ontzien. Van het bestaan van een bijna-thuisvoorziening had ze nog nooit gehoord. Toch had bij nader inzien haar verzorgingshotel de meeste overeenkomsten met het concept van deze voorziening.

Het verbaast me niet dat ze deze voorziening niet kende. De terminologie rondom het stervensproces vraagt sowieso om een woordenboek. Want wat is het verschil tussen palliatieve zorg en terminale zorg? Staat palliatieve sedatie gelijk aan euthanasie? En bespoedigt het toedienen van morfine de dood? En is het waar dat morfine, een middel dat vaak bij palliatieve sedatie wordt toegediend, de helderheid van geest wegneemt? Voor met name een belijdend moslim is het antwoord uiterst belangrijk. Immers bij volle bewustzijn voor de Eeuwige verschijnen is voor hem/haar essentieel. De angst voor bijwerkingen van morfine is dan ook te begrijpen. Een andere angst is dat toediening van morfine ervoor zorgt dat de dood sneller intreed en dat is helemaal taboe. Voordat ik met dit onderzoek begon, ging ik ook van verkeerde veronderstellingen uit. Ik vraag me af hoeveel inwoners van Nederland ook onbekend zijn met de finesses van bovenstaande woorden.

In het kader van een promotie onderzoek en in samenwerking met Pharos (http://www.pharos.nl) is er een gesprekshandleiding opgesteld om de wensen in de laatste levensfase bespreekbaar te maken. Die vragenlijst zal het uitgangspunt zijn om met mensen uit de eerste en tweede generatie migranten te inventariseren welke zorg in hun laatste levensfase gewenst is. Ik hoop deze gesprekken zowel met mannen als vrouwen te kunnen houden. Ik ben benieuwd of de antwoorden sterk van elkaar afwijken. Ik zal niet schromen om Nederlanders die al vele generaties in Nederland wonen ook te bevragen over dit onderwerp.

Q & A